Desiderius Erasmus

Yaşamı
Günümüzde, Rönesans’la birlikte ortaya çıkan hümanizm akımının yaratıcılarından ve en büyük temsilcilerinden biri olarak bilinen Rotterdamlı Erasmus, 1465 yılında Hollanda'nın Rotterdam kentinde doğdu. Bugünkü ortaöğrenimi karşılayan bir öğrenim döneminin ardından Augustin tarikatına girerek rahip oldu. Ancak hiçbir zaman geleneksel anlamda bir rahip olarak etkinlik gösteremedi; kendini daha çok bilime adamak istediği gerekçesiyle, dini makamlardan "cüppe giymeme" iznini aldı. Paris Üniversitesi'ne devam etti. 1499'da İngiltere'ye gittiğinde, john Colet, Thomas More (Morus) gibi aydınlarla tanıştı ve bu dostluklarla ufku daha da genişledi.
Papalığın düşünceler üzerinde kurduğu hegemonyaya karşı çıkarak, gerçek Hıristiyanlık ruhunu antik çağın yalınlığında aradı. Güzel sanatların ve bilimlerin yayılmasını, Avrupa'nın ortak bir sanat ve bilim anlayışının çatısı altında birleşmesini, hümanizmin birinci koşulu saydı. Özgün yapıtlarıyla ve çevirileriyle antik çağ düşüncesinin Avrupa'da yayılmasına çok büyük katkılarda bulundu. Martin Luther'in reformları başladığında, kilisenin yenilenmesi görüşüne katılmakla birlikte, Hıristiyan dünyasının kargaşaya, parçalanmaya sürüklenmesine şiddetle karşı çıktı.
1536'da Basel'de öldüğünde Avrupa'nın düşünce yaşamında papaların bile ziyaretine geldikleri bir kişi olacak kadar saygın bir yer edinmişti.
Bütün yaşamı boyunca Latince konuşup yazan Erasmus ölmeden önceki son sözlerini ana dilinde söylemişti: "lieve God"
Deliliğe Övgü (özgün adıyla: Morias enkomion seu laus stultitiae),Erasmus'un canlılığını, geçerliliğini ve çekiciliğini günümüze değin değişmeden koruyabilmiş tek yapıtıdır. Bu küçük kitabın taslağını 1509 yazında, İtalya'dan İngiltere'ye yaptığı yolculuk sırasında çıkaran Erasmus, yazma işini İngiltere'de, dostu Thomas More'nin evine vardıktan kısa süre sonra gerçekleştirdi; kitabı da Thomas More'a adadı. Yapıtını birkaç gün gibi kısacık bir sürede tamamlayan Erasmus, bu arada hiçbir kitaptan yararlanmadı.

Düşünce Yapısı
Gülmece türündeki yapıta egemen olan iki temel görüş vardır. Bunlardan birine göre gerçek bilgelik, deliliktir. Öteki görüşe göre ise kendini bilge sanmak, gerçek deliliktir. İnsana yeryüzünde yaşama gücü kazandıran şey, gerçek bilge olma niteliğiyle doğrudan doğruya deliliğin kendisidir. Kitapta delilik (stultitia) , kendi kendisine övgüler düzer; bu arada çocuklukta ve yaşlılıkta, aşkta, evlilikte ve dostlukta, politikada ve savaşta, yazında ve bilimde deliliğin nasıl her zaman egemen olduğu gösterilir.
Tüm uğraş alanları, bu arada özellikle din kurumu ve din adamları bu panorama çerçevesinde sergilenir. Deliliği konuşturma kisvesi altında Erasmus, çağının kilisesine ve o kilisenin mensuplarına en acımasız eleştirileri yöneltir. Bu niteliğiyle “Deliliğe Övgü” çağlar boyunca bağnazlığa karşı kaleme alınmış en yetkin düzeydeki başyapıtlardan biri olmuştur. Yapıtın yazılışını izleyen sonraki yüzyıllarda -haklı olarak- düşünce düzeyindeki bağnazlığın her türlüsüne yönelen bir eleştiri diye yorumlanması, belki de bugüne değin koruduğu kalıcılığın baş nedenidir.
Yazınsal açıdan Deliliğe Övgü, Latin ozanı Horatius'un "hakikati gülerek söylemek" ilkesinin belki de en yetkin örneğidir. Biçim açısından Erasmus, yapıtını kaleme alırken daha önce yapıtlarını çevirdiği Lukianos ve Libanios'tan da esinlenmiştir.

İktidarın olmazsa olmazları

'İktidarı Anlamak'ta Chomsky'nin, üzerine ayrı ayrı kitaplar yazdığı; ABD, medya, refah devleti, işçi hareketi, anarşizm ve hatta internet gibi konuların tamamına ilişkin konuşmalarına yer verilmiş.

Venezuela devlet başkanı Hugo Chávez, Birleşmiş Milletler Genel Kurulu'nun 20 Eylül 2006'daki açılış toplantısında elinde tuttuğu ve mutlaka okunmasını tavsiye ettiği, Noam Chomsky'nin Hegemony or Survival: America's Quest for Global Dominance (Egemenlik ya da Hayatta Kalma) kitabının en çok okunanlar listelerinde ilk sıraya yerleşmesini sağladı. Chomsky, her ne kadar dünyanın geri kalanında en çok okunan, takip edilen yazarlardan biri olsa da ABD için bu sıradan bir durum değildi. Çünkü propaganda mekanizmaları onlarca yıldır pek çok muhalif gibi Chomsky'nin de gözden uzakta tutulmasını sağlamıştı. Noam Chomsky, siyasi yazılarında ideal bir dünyayı tasarlamaya çalışmaktan bilerek kaçınmıştır. Zaten amacı bir ütopyanın tarifini yapmaktan çok, var olan toplumsal gerçekleri görünür kılmaya çalışmaktır. Dolayısıyla, Chomsky'nin siyasal yazına katkısı, gündelik yaşamını çerçeveleyen gündeme ilişkin kanıtları ve içselleştirip yeniden ürettiğimiz iktidar ilişkilerini herhangi bir okurun kolaylıkla anlayabileceği düzeyde sunmasında yatmaktadır. Chomsky'nin, ABD'nin siyasi etkinliklerini, amaçlarını ve yöntemlerini analiz etme biçimi ve sunduğu kanıtları, aynı zamanda onu ABD'yi eleştiren diğer yazarlardan ayıran en önemli özelliğidir. İktidarı Anlamak, kitabı da toplumsal sorunların sözü edilen biçimde ifadesini bulduğu önemli bir derleme niteliği taşımaktadır. İktidarı Anlamak, New York Times'ın 'dünyanın en önemli entelektüeli' olarak tanımladığı Chomsky'nin yazdıkları arasında en ilginçleri olmasa da, pek çok konudaki görüşlerini bir arada sunan bir derleme olması açısından oldukça önemli. Aslında derleme de Chomsky'nin yazdıklarından değil, 1989-1999 yılları arasında yaptığı kamusal konuşmalarda gerçekleştirilen soru-yanıt bölümlerinden oluşuyor. Derleyenler, onlarca soru-yanıt oturumunu yeniden düzenlemişler ve bir araya getirmişler. Henüz yayımlanan Türkçesinde ise orijinalinin aşağı yukarı yarısı yer almakta.

Daha önce bahsedilmemiş anekdotlar

Başlığından da anlaşılabileceği gibi, derlenen görüşmelerde vurgu özellikle iktidar ilişkilerine ve bunların nasıl dönüştürülebileceğine yapılmaktadır. Chomsky, toplumsal değişime ilişkin önerilerini tarihsel örneklerle güçlendirirken, süreçte karşılaşılabilecek olası risklere de dikkat çekebilmektedir. Her ne kadar Chomsky'nin en özgün kitabı olmasa da, birkaç nedenle diğerlerinden ayrılmaktadır. Öncelikle, İktidarı Anlamak'ta Chomsky'nin, üzerine ayrı ayrı kitaplar yazdığı, mikro-aktivizmin Batı emperyalizminin küresel etkisindeki rolü, Amerikan dış politikalarının ekonomik düzlemi, medya, refah devleti, işçi hareketi, anarşizm ve hatta internet gibi konuların tamamına ilişkin konuşmalarına yer verilmektedir. Dolayısıyla bu çalışma, Chomsky'nin hemen siyasi konularda ne düşündüğünü anlayabilmek açısından oldukça sistematik hazırlanmıştır. İkinci özgün nokta, derleyenlerin, Chomsky'nin daha önce hiçbir kitabında ya da yazısında bahsetmediği anekdotlara yer vermiş olmaları. Örneğin okuyucu, Chomsky ve Edward S. Herman'ın ilk kitaplarının (Counter-Revolutionary Violence, 1974) dağıtılmasını önlemek isteyen yayınevinin sahibi Warner Communications ile dağıtılmasında ısrar eden yayınevi yöneticileri arasında çıkan anlaşmazlık sonucunda şirket tarafından yayınevinin kapatıldığını, dolayısıyla basılan diğer tüm kitapların da imha edildiğini kitabın sayfalarında yakalayabilmektedir. Bir başka örnekte ise Noam ve eşi Carol Chomsky'nin bir İsrail Kibbutz'unda yaşadıkları, yine Chomsky'nin kendi ağzından aktarılabilmektedir. Bu tür kişisel hatırlatmalar, siyasi meseleleri analiz etmede yararlı araçlar olabilmektedir.

Propaganda modeli

Noam Chomsky'nin kendisi, çok büyük bir olasılıkla 'siyasi bir teori' geliştirdiği fikrinin karşısında duracaktır. Bu anlamda, Edward S. Herman ile birlikte desenledikleri 'propaganda modeli' ile ilgili söyledikleri siyaset hakkında düşündüklerini anlamakta yardımcı olabilecek niteliktedir: "[B]unu 'teori' ya da benzer bir kavramla adlandırmıyorum. Bu yalnızca bir gözlemdir." Ama aslında bu 'gözlemler' ekonominin yapısının da önemli bir rol oynadığı tutarlı bir analiz çerçevesinin inşa edilmesine ciddi katkıda bulunmakta, dolayısıyla teori olarak anılmayı da hak etmektedir. Hatta üniversitelerde öğretildiği biçimiyle ekonomi teorilerinin ciddiye alınmaması gerektiğine ilişkin yargısını vurgulamasına rağmen, İktidarı Anlamak'ın kimi bölümleri radikal ekonomistlerin, özellikle solun dikkatini çekecek niteliktedir. Ekonomik modellere ilişkin tartışmasının önemli bir bölümü, aslında hiç de serbest ekonominin var olmadığına değinmektedir. Chomsky'ye göre pazara müdahaleler, yalnızca gerçek kapitalizmden sapmalar değil, aslında tam da sermayenin gelişmesi ve çeşitlenmesini sağlayan önkoşullar olarak anlaşılmalıdır. Amerika örneğinde, ekonomik büyümeyi sürdürebilecek yerleşik bir yol olarak devletin korumacılığına sürekli rastlanmaktadır. Hatta Chomsky, ülke içinde şiddetin (soykırım ve kölelik) ucuz işgücü ve kaynak elde etmek için kullanıldığını ifade ederken, uluslararası şiddetin ise (ABD'nin Şili'de 1973 askeri darbesine katkısı gibi) ana hammaddelerin makul bir fiyat seviyesinde tutulmasını sağlamak için bir araç olduğunu vurgulamaktadır. Çünkü Chomsky'ye göre, herhangi bir yerde iktidar mekanizmaları söz konusu ise, orada mutlaka şiddet de vardır. Bu açıklamaları, ABD ekonomisini 'devlet kapitalizmi'nin önemli bir paradigmatik örneği olarak tanımlamasını sağlamaktadır. Chomsky, Askeri harcamalar, üniversitelerdeki araştırmalar gibi kamusal harcamalarla, ileri teknoloji sektörünün ve ecza sanayinin desteklenmesiyle ekonominin iddia edildiği gibi hiç de serbest olmadığını, aslında devletin düzenli müdahalelerinin gözlenebilir olduğunu vurgulamaktadır. Hatta Chomsky'ye göre, ABD ekonomisinin "uluslararası rekabet yeteneğine sahip olan yegâne sektörleri, planlama yapan sektörler ve bu sektörler devlet tarafından sübvanse" edilmektedir. Chomsky, iktidara boyun eğme ve şovenizm yolunda bir başka etkinliğin, futbol gibi seyirlik kitlesel sporlar olduğunun önemle altını çizmektedir. Yani yönetici sınıflar yalnızca ekonomiye müdahale ederek değil, spor (ya da TV programları) gibi kültürel etkinliklerle de işçi sınıfı ve orta sınıfını, küresel şirketlere irrasyonel sadakatler geliştirmesine ve ne yazık ki şiddeti yüceltmesine şartlandırmaktadır. Chomsky'ye göre, aslında iktidarı anlamak için karmaşık araçlara gereksinim yoktur; en temel yol gösterici 'sağduyu'dur. Dolayısıyla entelektüellerin, genç bir insanın bile rahatlıkla çözümleyebileceği iktidar ilişkilerin karmaşıklaştırarak anlaması zor bir sorun haline dönüştürdüklerini iddia etmektedir. Olaylara dikkatli gözle bakmanın yeterli olacağını düşünen Chomsky, bu noktada sistematik bilginin değerini azımsamaktadır. Yalnızca sağduyuya dayalı siyasi bir mücadelenin, dönüşümden çok kendini yeniden üretmeyle sonuçlanma riskini taşıdığı unutulmamalıdır. Zaten kapitalizm eleştirisini en çok besleyen şeyin Chomsky'nin sağduyusundan çok, entelektüel yazını olduğunun da altını çizmek gerekir. Son olarak, derleyenlerin hazırladığı dipnotlar belgesinden bahsetmekte yarar var. Kitabın kendisinden daha uzun olduğu için http:// www.understandingpower.com web sitesinden okuyucuya sundukları belge, bu derlemeye ayrı bir değer katmakta. Çünkü söz konusu belgede derleyenler, Chomsky'nin konuşmaları sırasında bahsettiği kitaplardan alıntıları, ilgili referansları, kimi zaman özet ve yorumları kapsayan notlara yer vermişler. Böylelikle okuyucu, birtakım kaynakları kontrol etme şansına sahip olabilmektedir. Kitabın Türkçe baskısında maalesef ne söz konusu internet sitesine, ne de bu özgün görüşmeleri derleyenlerin isimlerine herhangi bir atıfta bulunuluyor. Keşke Aram Yayıncılık'ın editörleri de (Noam Chomsky'nin geçen yıllar boyunca Türkiye'deki ifade özgürlüğü ve insan hakları ile ilgili desteğini de hatırlayarak) kitabı hazırlayanların bu inanılmaz çabalarına hak ettikleri değeri verip, en azından isimlerini anabilmiş olsalardı.

İLKE ŞANLIER: Anadolu Üniversitesi, Eskişehir

İKTİDARI ANLAMAK

Noam Chomsky, Çeviren: Burcu Şentürk, Sibel Yeşilgöz, Aram Yayınları, 2007, 333 sayfa, 20 YTL.

11/01/2008- Radikal

BİLGİSAYAR TERİMLERİ ( B )

BACK DOOR: Arka kapı. Sistem üzerinde programcının kendi kullanımı için bıraktığı aralık. Sistemin düzgün çalışmaması halinde, programcı bu yoldan sisteme girerek, sistem üzerinde müdahale yapabilir.
BACK END: Arka uç. Kullanıcı verilerinin girilmesinden sonra, saklanmak üzere yollanan ya da kullanıcının belli bir veriyi görmek istediğinde, bu verileri derleyip kullanıcı arabirimine yollayan yazılım parçasına verilen isim.
BACKBONE: Omurga. Bir ağın çeşitli bölgelerini birbirine bağlıyan ana kablo hattına verilen isim.
BACKGROUND: Arka plan. İşletim sistemi üzerinde kullanıcıdan veri almadan çalışan programlara veya işlere verilen ad. Bu programlar veya işler, bir sorun olmadıkça kullanıcı ile etkileşime girmezler.
BACKLIGHT CORRECTION: Video kameralarda objenin karanlık görünmesini önleyen sistem.
BACKLIGHT: Arka aydınlatma. Dizüstü bilgisayarların ekran görüntüsünün daha kolay görünmesi için kullanılan teknoloji.
BACKSPACE KEY: Çalışma noktasının solundaki karakteri silmek için kullanılan klavye tuşuna verilen isim. Genellikle yapılan yanlış karakter girişlerini düzeltmek için kullanılır.
BACKUP: Yedekleme. Bilgisayar üzerinde sakladığımız bilgileri bozulmalara karşı korumak için kopyalarının alınması işlemi.
BAD SECTOR: Sabitdisk veya disket üzerinde bozulduğu için kullanılmaz hale gelen bölümlere verilen isim.
BANDWIDTH: Bant genişliği. Bir saniyede aktarılan bit sayısı olarak ifade edilir. Bant genişliği tüm sistemin hızını etkiler.
BAR CHART: Sunum grafiği çeşidi. Grafik üzerindeki değerlerin çubuklar yardımıyla belirtilmesidir.
BARCODE: Ürün ambalajı üzerinde bulunan, siyah beyaz çizgilerden oluşmuş, ürün hakkındaki bilgileri içeren dizi. Barcode optik okuyucular sayesinde bilgisayar ortamına aktarılır.
BARKOVISION: Bilgisayardan aldığı tüm sinyalleri perdeye yansıtabilen bir projeksiyon sistemidir. Görüntü kalitesi yüksektir.
BASEBAND TRANSMISSION: Sistem üzerinde aynı anda sinyal veya veri göndermemizi sağlayan iletişim standardı. Yerel ağ ve bilgisayar arasındaki iletişimde bu yöntem kullanılır.
BASIC/Beginner's All-purpose Symbolic Instruction Code: Bir programlama dilidir. Günümüzde birçok programın yapımında kullanılmaktadır.
BATCH FILE: Birçok program veya komutun, kullanıcı müdahalesi olmadan çalıştırılması için kullanılan dosya türüdür.
BAUD: İletişim hızını ölçmek için kullanılan değer. Çok küçük değerler oldukları için genelde kullanılmazlar.
BAUND RATE: Bilgisayar sistemlerinde seri hatlar üzerindeki veri akış hızı birimi.
BAY: Bilgisayar kasalarının üzerinde CD-ROM, sabitdisk, disket sürücü gibi donanımların yerleştirilmesi için ayrılmış bölümlere verilen isim.
BBS/Bulletin Board System: Bilgisayar kullanıcılarının, modem ve telefon hattıyla bağlanarak, mesaj alışverişinde bulundukları sisteme verilen isim.
BCD/Backup Domain Server: Windows NT sistemlerde sistem üzerindeki bilgilerin bir kopyasının tutulduğu bilgisayar.
BENCHMARK: Donanım veya yazılımların performanslarını ölçmek için kullanılan testlere verilen isim.
BINARY: İkili sayı sistemine denir. Genelde bilgisayar sistemlerinde kullanılan 0 ve 1 rakamlarından oluşur.
BINARY FILE: İkili düzen ile oluşturulmuş dosya türü. Sadece 0 ve 1'lerden oluşan dizinleri içerir.
BINHEX: ASCII olmayan dosyaları, ASCII formatına çevirmek için kullanılan metot.BIOS/Basic Input Output System: Anakartın üzerinde microişlemci tarafından çalıştırılan yazılım. Bu yazılım, sistemin çalışmaya başlamasını sağlar.
BIT/Binary Digit: Binary rakamlarından biri. Bir bit 0 ya da 1 değerini taşır.
BITMAP: Grafik görüntüleme yöntemidir. Bir grafik görüntüsünün sütun ve satır halinde noktalardan oluşturulmuş gösterimi.
BITNET: İnternet ağından bağımsız, sadece eğitim kurumlarına özel bir ağ çeşidi.
BLEND: Bir renkten diğerine, bir efektten diğerine vb. geçiş metodudur.
BLOCK: Veri transferinde hızı artırmak için verinin belli bölümlere ayrılması işlemine verilen ad. Bir grup bilgi, sabit uzunluklarda bloklara ayrılır. Bu bloklar teker teker gönderilir.
BMP: Bitmap grafik dosyalarının türü ve uzantısı.
BNC: Bir konnektör tipidir. Bilgisayarları ağlara bağlamak için kullanılır.
BODY: HTML sayfaları üzerindeki kodları bulunduran başlık ile son arasındaki bölüme denir.
BOLDFACE: Kelime işlem yazılımlarında, metnin diğer bölümlerden koyu ve kalın görünen bölümüne verilen isim.
BOOLEAN EXPRESSION: Doğru veya yanlış olarak değer alan bir ifade türüdür. 1+1=2 ifadesi doğrudur. Bu ifade bir boolean ifadedir.
BOOLEAN LOGIC: Değerlerin doğru veya yanlış olarak düşünüldüğü mantık türüdür. Bilgisayar sistemlerinde 0'lar yanlış, 1'ler doğru olarak ifade edilir.
BOOLEAN OPERATOR: Boolean ifadesini oluşturmak için kullanılan operatörlerdir. AND, OR, XOR, NOR, NOT olmak üzere toplam beş operatör vardır.
BOOT: Bilgisayarınızı çalıştırmak için yüklenen yazılıma verilen isim. Bu yazılımlar genellikle işletim sistemleridir.
BOOT SECTOR: Sabitdisklerin ve disketlerin sistem bilgileri kısmına boot sector adı verilir. Bu kısımda bulunan sistem bilgileri, bilgisayarın sözü edilen disk ya da disketleri kullanabilmesi için gereken bazı temel verilerden oluşurlar. Bilgisayar her açılışında, bu kısımda bulunan bilgileri okuyarak düzgün çalışabilmek için ihtiyaç duyduğu temel verilere sahip olur.
BOOTABLE DISK: İşletim sisteminin düzgün olarak çalıştırılabilmesi amacıyla hazırlanmış özel bir başlangıç diskidir.
BOUNCE: Gönderilen bir elektronik postanın teslimatta hata ile karşılaşıp bir kısmının geri dönmesi işlemine verilen isim.
BOX: Bilgisayarımızın ekranında gördüğümüz bir yazılımın veya bir işlevin çerçevelenmiş olarak görünen alanı. Kutular genelde bir hata veya bir uyarı mesajı içerirler.
BPS/Bits Per Second: Veri transfer hızını ölçmek için kullanılan birimdir. Örneğin 28.000 bps hızla çalışan modem saniyede 28.000 bit gönderiyor demektir.
BREAK KEY: Klavye tuşu. DOS ortamında kontrol tuşu ile birlikte basıldığında, çalışan programı keser. Her program, bu tuş bileşkesine yanıt vermeyebilir.
BROADBAND ISDN: Fiber optik telefon hatları üzerinden ses, video görüntü ve bilgileri aynı anda göndermeye yarayan iletişim standardıdır.
BROADBAND TRANSMISSION: Birden fazla kanal üzerinden bilgi göndermek için kullanılan yöntemdir. Kablo TV bu yöntem ile çalışır.
BROADCAST: Ağ üzerindeki bilgisayarın çevresini tanımak ve haberdar olmak için yaydığı sinyaller bütünü. Bilgisayarlar ilk ağa girişlerinde broadcast yaparlar.
BROWSE: Bilgisayar içindeki bilgilerin görüntüleme yöntemidir. Birçok veritabanı yazılımı, bilgilerin sadece gözle izlenebilmesini sağlayan bu olanağı kullanıcılara sunar.
BUFFER: Geçici saklama alanına verilen ad. Bu alan genellikle RAM üzerinde ayrılır ve dosya kopyalama yaparken kullanılır.
BUG: Bir yazılım veya donanımda meydana gelen hata ya da sorun.
BUILT-IN: Yazılımların kullanıcılar tarafından kullanılmasını sağlayan özelliklere verilen ad.
BUNDLE: Bundle terimi, bilgisayar pazarında rekabet edebilmek amacıyla geliştirilen bir satış tekniğine verilen isimdir. Bu teknikte büyük bir malın yanına müşterinin ilgisini çekecek daha küçük bir ürün bedava olarak katılır.
BUS: Veri yolu. Bilgisayar içindeki verilerin aktarıldığı yola verilen isimdir.
BYTE: Sekiz bit'ten oluşan bir saklama birimidir. Tek bir harfi saklamak için gerekli olan alana denir.

BİLGİSAYAR TERİMLERİ (A)

Bilgisayar Terimleri ( A )
A+: Bilgisayar sektöründe geçerli bir sertifika. Sertifikayı alabilmek için belirli bir sınavın geçilmesi zorunludur. Sınav yazılım ve donanım olmak üzere iki bölümden oluşur. Başarılı olunursa Microsoft' un ki gibi bir sertifika verilir. Bu sertifikanın birçok sektörde geçerliliği vardır.
A/UX: Apple Macintosh'lar için geliştirilmiş bir Unix işletim sistemi.
ABACUS: Üzerinde bir çubuğa sıralanmış, sağa sola kaydırılabilen toplar bulunan hesap makinesinin temeli sayılan bir alet. Kendi başına hesap yapmasa da sayılan sayıları insanlara hatırlatarak hesaplamaya yardımcı olur.
ABORT: İşletim sistemi üzerinde program çalışırken doğal olmayan bir sebepten programın durması veya durdurulması. Sonuç olarak program ya da işletim sistemi bir hata mesajı verir. Hata mesajının üzerinde devam, programı kapat seçenekleri vardır.
ACCELERATOR BOARD: Bilgisayarınızı hızlandırmak için takılan kart. Bu kartların işlevi, bilgisayarın CPU'sunun üzerindeki bazı işleri alıp kendi üzerlerinde çalıştırmasıdır. Böylece CPU'nun yükünü hafifletip bilgisayarınızın performansını arttırırlar.

ACCESS: Bir bilgiye, belleğe, diske, CD-ROM'a vb. erişmek.
ACCESS CODE: Erişim kodu. (şifre)
ACCESS TIME: Erişim için geçen zaman.
ACCESS POINT: WAN'larda telsiz sinyallerinin güçlendirilmesi ve paylaştırılması için kullanılan bir araçtır. Kablolu LAN'larda HUB'lara benzer biçimde, ACCESS POINT'ler de, veri paketlerinin telsiz ağlarda paylaşımını sağlar. Access Point'ler sinyalleri güçlendiren ve daha uzak mesafelere ulaştırılmasını sağlayan Repeater görevini de görür.
ACCESS PRIVILEGES: Giriş izni. Bilgisayar üzerindeki dosyalara giriş ve dosyalar üzerinde değişiklik yapmak için kullanıcılara tanımlanan haktır.
ACCOUNT: Hesap. İşletim sistemlerinde bir kişi adına açılan kullanıcı adı ve giriş şifresidir. Ayrıca kişinin erişim hakları ve kullanım ile ilgili diğer bilgilerinin kaydedilmesi için de kullanılabilir.
ACLS (Access Control Lists): Geçiş kontrol listeleri. Ağ üzerinden transfer edilen verilerin kimden geldiği, kime gideceği ve verinin büyüklüğü gibi kriterlerinin tutulduğu listedir.
ACRONYM: Kısaltma. Özel isimlerin kısaltılması baş harflerini birleştirerek yapılır. Örnek: ACLS (Access Control List)
ACTIVE: Aktif. İşletim sistemlerimizin üzerinde kullanımda olan programların ve dosyaların durumlarını belirtmek için kullanılır. Örnek: ICQ programı açık ve kullanılıyorsa o anda ICQ programı aktif demektir.
ACTIVE MATRİX: Sıvı kristal ekran teknolojisi. Genellikle taşınabilir bilgisayarların ekranlarında kullanılan teknolojidir.
ACTIVE-X: Microsoft firmasının hazırladığı işletim sistemlerinde Java dili gibi internet üzerinde çalışan programlar hazırlamak için kullanılan gelişmiş bir program geliştirme dilidir.@ (AT İŞARETİ): Bu işaret klavyede Q tuşu ( F klavyede F tuşu) ve ALT GR tuşlarına birlikte basılarak yazılır. En yaygın kullanıldığı yer e-mail adresleridir, kullanıcı ve elektronik postanın gideceği posta sunucusunun adlarının birbirinden ayrılmasına yarar. Örnek; yardim@chip.com.trADA: Amerika Birleşik Devleti Savunma Bakanlığı tarafından geliştirilmiş eski bir programlama dilidir.
ADAPTER: Uyum sağlamayan iki bağlantı çeşidi ya da cihazı birbirine bağlanmak için gerekli olan ara cihazdır.
ADC (Analog Digital Convertor): Gelen anolog sinyalleri alarak dijital sinyallere çeviren cihazdır.
ADD-IN: İşletim sistemine veya işletim sistemi üzerinde çalışan bir programa eklenebilen yardımcı programlara verilen isimdir.
ADD-ON: İşletim sistemi veya işletim sistemi üzerinde çalışan programların özelliğini arttırmak için, bilgisayar üzerine kurulan programlara verilen isimdir.
ADDRESS: Ulaşılmak istenen bilgi, bölüm, kayıtın bulunduğu yeri ifade eder . İnternet üzerinde üç farklı adres kullanılır: e-posta adresi, mac adresi, ip ya da internet adresi.
ADMINISTRATIVE DOMAIN: Yönetsel alan. Tek bir kişi, birim, sistem tarafından yönetilen alandır.
ADMINISTRATOR: Sistem yöneticisine verilen ad. Sistem birçok makineden oluşturulmuş bir ağ veya tek bir makine üzerinde olabilir. ADMINISTRATOR sistemin geliştirilmesi ve sorunların çözümünden sorumlu kimsedir.
ADN/Advanced Digital Network: 56 Kbps leased-line lar için kullanılan bir ağ çeşididir.
ADS/AUTOMATIC DRIVER SIGNING: Otomatik Sürücü Atlama. Windows tabanlı işletim sistemlerinde başlangıçta bilgisayar kilitlenmesi yaşanan durumlarda kilitlenmenin sebeplerini belirler. Bu sebepleri işaretleyerek bir sonraki başlangıçta sorunları atlanmasını sağlar.
ADSL/Asymmetric Digital Subscriber Line: Asimetrik Sayısal Abone Hattı. Standart telefon hatlarını kullanarak yapılan dijital haberleşme teknolojisi. Servis kalitesi merkeze olan uzaklığa göre deyişim gösterir. Bu tip hatlarda download ve upload hızı farklı olabilir.
ADVENTURE: Macera oyunlarına verilen isimdir.
AF/Auto Focus: Bu özellik kameralarda netliğin otomatik olarak sağlanması için kullanılır.
AGENT: İnternet üzerinden istediğiniz bilgileri otomatik olarak toplayabilen bir programdır. Bilgisayar başında olmanıza gerek kalmadan sizin yerinize bilgileri toplar.
AGGREGATE: Toplu işlem. İşletim sistemlerimiz veya programlarımız üzerinde tek bir değerle değil bir grup değer üzerinde çalışan işlemlerdir.
AGP/Accelerated Graphics Port: Üç boyutlu grafik kartlarından daha fazla verim alınması için Anakart firmaları tarafından üretilen bir bağlantı birimidir.
AIX: Unix tabanlı bir işletim sistemi.
ALDUS PAGEMARKER: Masaüstü yayıncılık programlarından biri. Bu programla oluşturduğunuz grafikler üzerinde kolayca değişiklik yapabilirsiniz.
ALGORITHM: Bilgisayarınız üzerinde sorunları çözmek için belirlenmiş kurallar ve işlemler topluluğuna verilen isim.
ALIAS: Takma isim. Uzun ve hatırlaması zor isimler yerine kısa ve hatırlaması kolay isimler tanımlamak.
ALIASING: Bilgisayar ekranında gördüğümüz çizgiler, eğriler ve simgelerin kenarlarının tırtıklı gözükmesine ALIASING denir. Ekran çözünürlüğünü yükselttikçe bu bozulmalar azalır.
ALLOCATE: Bir bilgisayar üzerinde RAM ve sabit diskin tamamını veya bir bölümünü ileride kullanmak için ayırmak. Genelde programlar bu işlemi kullanırlar.
ALIGNMENT: Kelime işlem ya da masaüstü yayıncılık programlarında metnin kenarlara yanaşık olma durumunu belirler. Sağa, sola yanaşık veya ortalanmış olabilir.
ALPHA: Dijital firması tarafından üretilen 64bit bir işlemci türüdür.
ALPHANUMERİC: Rakam, kelime ve özel sembollerden oluşmuş karakter topluluğu.
ALT KEY: PC'lerde kullanılır. Alt key tuşu başka bir tuşla birlikte basıldığında programların özelliğine göre değişik işlevler görür.
AMD: Intel'in ardından dünyanın büyük ikinci PC işlemci üretici firmasıdır.
AMİGA: Commodore firması tarafından üretilen genelde oyun amaçlı kullanılan bilgisayar. Günümüz standartlarının altında bir bilgisayar.
ANALOG: Devamlı değişken bir akış halinde bulunan verilere "analog" adı verilir. Bilgisayarlar doğrudan analog veriyi işleyemezler, gelen analog verileri dijitale çeviren arabirimlerin kullanılması gerekir.
ANCHOR: HTML dosyalarının içinden başka bir sayfaya ya da başka bir bölgeye geçmek için kullanılır. Altı çizgili mavi metin şeklinde görüntülenir.
ANIMATION: Kullanıcının ilgisini belli bir yöne yöneltmek için yapılmış, grafiklerin belirli bir düzene göre canlandırılması işlemi .
ANNOTATION: Doküman üzerine, dokümana zarar vermeden eklenen not. Bu notlar doküman hakkında bilgi vermek için koyulabilirler.
ANSI/AMERİCAN NATIONAL SKYLINE INDUSTRIES: Amerika Ulusal Standart Enstitüsü. Bilgisayar ve iletişim gibi birçok alanda A.B.D. standartlarını belirleyen kurum. Bu standartlar ANSI standartları olarak da bilinir.
ANTI ALIASING: 3D grafik kartlarında grafik işleme tekniklerinden birine verilen isimdir. Özellikle gelişmiş üç boyutlu oyunlar gibi yüksek grafik detay seviyesine sahip programlarda sıkça kullanılan bu yöntem, ekranda beliren görüntünün daha doğal olması amacıyla geliştirilmiştir.
ANTİ GLARE SCREEN: Bilgisayar ekranlarının çevreden aldıkları ışığı yansıtmasını önlemek için kullanılan yansıma önleyici bir filtredir.
ANTİ RADIATION SHIELD: Bilgisayar ekranlarının yaydığı elektromanyetik dalgalardan korunmak için filtredir.
ANTİ VİRÜS PROGRAM: Bilgisayarı virüs denen zararlı programlara karşı korumak için üretilmiş yazılımlardır. Bu programlar diskinizi tarayarak virüsten etkilenmiş olan dosyalarınızı bulurlar. Daha sonra bunları ya tamamen silerek ya da eski sağlam hallerine döndürerek sistemi virüsten arındırırlar.
ANY KEY: Bilgisayarın klavyesi üzerindeki herhangi bir tuş.API/Application Programming Interface: Bir programın diğer program ve işletim sistemleri ile etkileşimini sağlayan arabirim. En çok kullanılan WIN32 API'sidir.
APP: Bkz. Application.
APPEND: Metin belgelerinin birbirleri sonuna eklenmesi işlemidir.
APPLE MACINTOSH: Apple firması tarafından geliştirilmiş bir tür bilgisayardır, aynı zamanda MAC olarak da adlandırılır. Bu bilgisayarlar çok yaygın olarak kullanılan PC türü cihazlarla uyumlu değildir ve kendilerine has yazılımları vardır.
APPLET: İnternette HTML sayfası içine yerleştirilmiş küçük JAVA programlarıdır.
APPLETALK: Apple bilgisayarlar arasında iletişimi sağlamak için yapılmış bir protokol.
APPLICATION: Bilgisayar üzerinde yapılan uygulamalara verilen isimdir.
APPLICATION LAYER: Uygulama katmanıdır. Bu katman OSI/Open Systems Interconnection modeline göre yedinci katmandır. E-mail ve dosya transferi gibi işlemlerde otomatik olarak kullanılır.
APPLICATION SERVER: Uygulama sunucusu. Uygulamaları ağa bağlı diğer istemcilerin kullanımına sunan sunucudur.
ARCHITECTURE: Bilgisayarlar ve ağlarda genel yapıyı, elektronik bileşenleri, bilgisayarın iç yapısı ve işletim sistemlerini belirler.
ARCHIE: İstediğiniz bilgileri internet üzerinde arayıp bulan ve bu bilgileri düzenleyen bir program. Eskiden sadece ftp arşivlerini tarayabilen Archie şimdi tüm internette arama yapabiliyor.
ARCNET: Bir ağ tipi. Bu ağ içinde en fazla saniyede 2,5 Megabit hıza ulaşılabilir. Günümüz teknolojisine göre yavaş bir ağ tipidir.
ARGUMENT: Argüman. İşletim sistemi veya işletim sistemi üzerindeki programların içindeki fonksiyonlara verilen değer ya da isim.ARP/Address Resoluion Protokol: İnternet ve ağ üzerinde göndermek istediğimiz paketlerin IP adreslerine doğru dağıtılmasını sağlayan bir iletişim protokolüdür.
ARPANET: İnternetin temeli sayılabilecek dünyanın ilk ağının ismi. İlk olarak Amerikan ordusuna hizmet vermek üzere kurulmuştu. Daha sonra diğer ağların gelişmesi ve büyümesi ile tamamen hizmet dışı kaldı.
ARROW KEYS: OK tuşları. Bilgisayar klavyesi üzerinde bulunan sağ, sol, yukarı, aşağı tuşları.
ARTIFICIAL INTELLIGENCE: Yapay zeka. Bilgisayarlarımızın insanlar gibi düşünmesi ve davranması için yapılan çalışmaların tümüne verilen isim.
ASCENDING ORDER: Bir verinin küçük değerden büyük değere doğru sıralanması. Sayılar 0'dan 9'a doğru, harfler A'dan Z'ye doğru sıralanır.
ASCII/American Standard Code for Information Interchange: Bu koda göre dünya çapında kullanılan hemen hemen tüm harf ve sembollere bir değer atanmıştır. Böylece farklı bilgisayarlar arasında bilgi alışverişi yapılırken ortaya çıkması muhtemel karışıklıkların önüne geçilmesi hedeflenir.
ASP/Active Server Page: Bir tür programlama dili. Daha çok sunucu taraflı teknolojilerin kullanılmasına imkan sağlar. ASP ile yapılan ifadeler çalıştırılınca, sonuç çalıştıran kişiye HTML biçiminde gönderilir.
ASPECT RATIO: Bilgisayar üzerinde yapılan grafik işlemlerinde grafiğin yatay ve dikey ölçülerinin birbirlerine oranı. Bu oranın korunması grafiğin bozulmaması için önemlidir. ASSEMBLER: Kurulu olduğu işletim sistemi üzerinde, işletim sisteminin doğrudan çalıştırabileceği programları üreten bir yazılım dilidir.
ASSIGN: Atama. Bilgisayar üzerinde bir alana veya değişkene değer atanması. Örnek, Excel programında A1 hücresine istediğiniz bir değeri ASSIGN edebilirsiniz .
ASSOCIATE: İlişkilendirme. Bir dosya tipini bir program ile bağlama. Örnek : *.avi dosyasınıWindows Media Player ile ilişkilendirebilirsiniz.
ASTERİSK: Yıldız şeklindeki simge. Bilgisayar üzerinde birçok işlevi vardır. Hesap makinesi, programlama, elektronik tablolarda kullanılır.
ATM (Asynchronous Transfer Mode ): Yüksek hız ve kalitede veri aktarımı için kullanılan teknoloji. Daha çok ses ve görüntü iletimi için kullanılır.
ATTRIBUTE: Çeşitli programlarda, kullanılan kontroller için verilen parametrelerdir. Bazı parametrelere değişik karakterlerde değerler verilebilir. Bazıları ise olduğu gibi kullanılırlar.
AUDIO CARD: Ses kartı. Bilgisayar üzerinden ses dosyalarının dinlenebilmesi için gereken kart. Bu kartlar anakartın slotlarına takılı ya da anakart üzerinde de ( On Board ) olabilirler.
AUDIT TRAIL: Sistem içindeki kullanıcıların belli zaman içinde kullandıkları kaynakların ölçülmesi için bu kaynakların kayıtlarının tutulması işlemidir. Örnek: Sistem içindeki kullanıcıların bilgisayarları üzerinde yaptıkları değişiklerin kayıtları tutulabilir.
AUP: Okuma ve yazma kafaları sabit olan sistemlerde, veri yazılan ve okunan ortamı harekete geçirmek için kullanılır.
AUTHENTICATION: Bilgisayar üzerindeki kullanıcı yetkilerinin doğrulanması işlemidir.
AUTHORING TOOL: Multimedya uygulamalarını hazırlamak için kullanılan yazılımlardır. Bu tür programlar, programlama bilmeyenler için büyük bir kolaylık sağlar.
AUTHORIZATION: Sistem yöneticisi , sisteme girebilecek kullanıcılara giriş izni ve kullanıcılara bağlı kullanım izni verebilir. Bu izin verme işine AUTHORIZATION denir.
AUTHORWARE: Multimedya gösteriler yaratmak için geliştirilmiş yazılım programları. AUTOEXEC.BAT: Bilgisayarda bulunan bir dosya. Bu dosya bilgisayar ilk başlatıldığı zaman çalıştırılmak üzere içinde DOS komutları barındırır. Bu dosya içinde yer alan sistem komut yığını otomatik olarak çalıştırılıp ilgili gerekli ayarlamaları yapar.
AUTOMATION: Otomasyon. Bir işin bilgisayar ya da iş için gerekli olan cihazlar ile otomatik olarak yapılması.
AUTOREC SONER: Bilgisayarınızda ses kaydı yaparken, ses kaydının en yüksek kalitede kaydedilmesini sağlayan alıcı.
AUX: Müzik kaynağının bağlanabildiği bir bağlantı türü. Genellikle müzik seti ve videolarda kullanılır.
AUTO-ANSWER: Modemler için kullanılan bir özellik. Bilgisayarınızın başında olmadığınız zaman modemin gelen çağrıya cevap vermesi işlemidir.
AUTO-RUN: Bilgisayarın CD-ROM sürücüsüne yeni bir CD takıldığında, Windows işletim sistemi derhal harekete geçerek bunu inceler. Eğer CD üzerinde uygun yazılım varsa, o zaman Windows bu CD üzerindeki yazılımı kendiliğinden çalıştırır. Bunun olmasını sağlayan ve CD üzerindeki yazılımın bir parçası şeklinde tasarlanan küçük programa genellikle Auto-Run programı denir.
AUTO-SAVE: Otomatik Koruma. Bazı programların Auto-Save özelliği vardır. Bu özellik programın içinde bir dosya üzerinde çalışırken programın dosya üzerinde yaptığımız değişiklikleri belli aralıklarla otomatik olarak kaydetmesini sağlar.
AUTO-SELF TEST: Bilgisayarınız açıldığında hızla kendini gözden geçirir ve genel bir arıza kontrolü yapar. Bu şekilde hafıza modülleri ya da işlemci gibi hayati parçalarda önemli bir arıza olup olmadığını anlamaya çalışır, eğer arıza bulur ve açılmazsa o zaman sesli sinyalle bunu bildirir. Ancak bu özellik sadece bilgisayarınıza has değildir, faks ve baskı makinesi gibi cihazlarda da bu tür bir test uygulanır.
AUTO-START: Bu tür programlar genellikle bilgisayarın açılmasıyla beraber çalışmaya başlarlar. Çok çeşitli türden olabilir ve farklı işler yapabilirler. Windows işletim sisteminde, bilgisayar açıldığında çalışmaya başlayan AUTO-START özelliği olan yazılımdır ve kullanıcının bunu değiştirmesi genellikle mümkün değildir.
AVC ( Automatic Volume Control ): Gelen ses üzerinde alçak ses sinyalinin büyüklüğüdür.
AVI ( Audio Video İnterleaved ): Video ve ses dosyası formatıdır. Dosya uzantısı .avi'dir. Windows işletim sistemi ile beraber gelen Media Player adlı program bu görüntü dosyasını oynatabilir.
AXİS: Tasarlayan kişi tarafından verilen grafik üzerindeki eksen. Yatay eksen X ekseni, düşey eksen Y ekseni olarak gösterilir.